Constante verandering is wat het leven kenmerkt. Het is een dynamiek waar we niet aan ontkomen en wat het leven ook zo uitnodigend maakt. Het één is voorbij en je weet vaak nog niet wat zich nieuw zal aandienen. Denk maar aan de overgang van het afronden van je studie naar het starten van je eerste job, een scheiding of bijvoorbeeld een ontslag. Als het één gepasseerd is en het nog niet duidelijk is wat er gaat komen, spreken we van liminaliteit. Het is een tussenfase, een overgangsfase. Ik vind het zelf een prachtig woord en een nog mooiere energie die achter het woord schuilt.
Die overgangsfase kan kort van duur zijn of een langere tijd in beslag nemen. Er zijn momenten in ons leven dat we ons ineens heel bewust worden van die fase. We bevinden ons in een verstilling, in een niet-weten, in onzekerheid.
Deze fase vertegenwoordigt een energie waar we ons meestal niet zo comfortabel bij voelen. Het is een fase die gekenmerkt wordt door chaos, onzekerheid, “niet-weten”. De fase die onzeker, onrustig en ongemakkelijk voelt. En laten we dát als mens juist heel lastig vinden. Ons brein houdt namelijk van wat het al kent. Van wat vertrouwd is en veiligheid biedt. Althans, lijkt te bieden. We neigen terug naar het oude te gaan. Door te twijfelen, of door opnieuw regels vast te leggen.
Terwijl in de fase van liminaliteit juist de uitnodiging ligt om te blijven bij “wat is”, door te accepteren dat je bent waar je bent en door nieuwsgierig te zijn in deze fase. Dat is wanneer de kracht van liminaliteit zich laat zien. Dat is wanneer je kunt groeien vanuit de tussentijd. Het is een leermoment en een groeimoment.
Wat is een liminale ruimte of periode?
Het woord “liminaal” komt van het Latijnse woord, limen, wat “drempel” betekent. Een liminale ruimte is een ‘oversteek’-ruimte – een ruimte waarin we iets hebben achtergelaten, maar we nog niet helemaal toe zijn aan iets nieuws. Het is een overgangsruimte die vele vormen kan aannemen. Het kan ook omschreven worden als ‘op de drempel van het bewustzijn’. Het is de fase waarin je het oude hebt verlaten en het nieuwe ontmoet.
De liminale ruimte kan aanvoelen alsof je ergens tussenin gevangen zit, of vast zit, maar zelfs dat is misschien niet duidelijk. Hoe graag je ook verder wilt, je realiseert je dat er iets aan de hand is in je innerlijke bewustzijn. Toch kun je het niet duidelijk definiëren, en niets wat je doet kan de zaken versnellen. Het proces van liminaliteit duurt net zo lang als het duurt.
Je kan om verschillende redenen in een liminale ruimte terechtkomen. Misschien heeft een bepaalde gebeurtenis of omstandigheid het leven dat je leidde onderbroken waardoor alle zekerheden weg zijn. Of misschien gebeurt er iets om je heen dat een aanzienlijke impact heeft op jou als persoon of je werk, maar je hebt geen controle over die omstandigheid en de timing ervan. Denk maar aan de periode van Covid een paar jaar geleden.
Of het kan zijn dat je duidelijk weet wat je volgende stappen zouden moeten zijn, maar op de een of andere manier voel je dat dit niet het moment is om die stappen te zetten. En je weet niet wanneer het juiste moment komt. En dus wacht je.
De wachtruimte. Die ruimte tussen een einde en een begin. Die ruimte en tijd waarin we niet meer zijn waar we waren, maar we ook nog niet zijn aangekomen op onze nieuwe plek. Als het verleden voorbij is en de toekomst nog niet is verschenen. Een ruimte die leeg kan aanvoelen, en waar we ons verloren en verward kunnen voelen.
Maar als we volledig aanwezig zijn bij deze wachttijd – als we bereid zijn deze schijnbare leegte zonder voorwaarden te accepteren en tot ons te laten spreken – kan wat verborgen is stilletjes naar buiten glippen. Wat een onduidelijk was, begint duidelijk te worden.
De “wachtruimte” wordt een ontdekkingsruimte. We realiseren ons dat het toch geen “afwachten” -ruimte is. Het is een “liminale ruimte” die zijn werk doet.
De liminale ruimte is een uitnodiging om ons over te geven – een uitnodiging om ons over te geven aan iets dat groter is dan onszelf en erop te vertrouwen dat het ons precies dat zal brengen wat we nodig hebben.
Hoe kan je bij het liminale blijven?
De mate waarin we ons comfortabel of ongemakkelijk voelen, heeft te maken met hoe we ervoor kiezen om te zijn met wat er gebeurt. We kunnen ervoor kiezen om te vechten tegen de liminale ruimte en te worstelen, of om ermee samen te werken door te luisteren, te voelen en te reageren. Vertrouwen is de sleutel om je weg te vinden in de liminale ruimte.
Af en toe in een liminale ruimte landen is essentieel voor onze eigen evolutie. De liminale ruimte heeft een boodschap voor ons, ook al is dat in eerste instantie misschien niet zo duidelijk. Het gaat erom dat we onze gehechtheid aan het oude kunnen loslaten, waardoor we open en vrij zijn om te ontdekken wat ons daarna te wachten staat. Anders blijven we vasthouden aan de overblijfselen van het oude. Door vast te houden is de kans groter dat we een andere versie van het verleden creëren in plaats van te co-creëren met wat ons te wachten staat.
De liminale ruimte als keerpunt
Als we niet begrijpen wat een liminale ruimte is, of dat we hier met een reden zijn geland, dan kan het moeilijk en verwarrend zijn om in die ruimte te zijn. Maar als we bereid zijn onze innerlijke zintuigen te gebruiken om te ontdekken wat ons in deze ruimte te wachten staat – als we bereid zijn de controle los te laten en ons over te geven aan een groter potentieel dat wacht om zich te ontvouwen – kunnen de verschuivingen in bewustzijn en persoonlijke transformatie enorm zijn. .
In het liminale aanwezig zijn vraagt een aantal kwaliteiten:
- In het nu aanwezig zijn
- Vanuit volledige acceptatie van wat is
- Bewustzijn dat het een al voorbij is en wat op je staat te wachten nog niet duidelijk is
- Dicht blijven bij wie je bent en je afstemmen op je potentieel. Wat heb ik te brengen vanuit mijn talent en potentieel? In plaats van, hoe pas ik in die vastomlijnde jobomschrijving?
- Durven anders te kijken. Als we blijven kijken hoe we altijd hebben gekeken, blijven we zien wat we altijd hebben gezien.
- Durven anders te doen. Als we blijven doen wat we altijd hebben gedaan, blijven we krijgen wat we altijd hebben gekregen.
De wereld heeft moedige mensen nodig die een verschil maken daar waar het schuurt. Ben jij zo een loopbaanprofessional? Vertel ons dan op welke manier, we hebben goede voorbeelden nodig.
Deze blogpost is geschreven door Petra Peltenburg in een periode waarin ze zelf in een liminale fase zat. Het zette haar aan te schrijven over deze bijzondere periode. Ze werd hierbij geïnspireerd door het werk van Alan Seale en Transformational Presence. Elke keer dat ze in een liminale ruimte is beland en ervoor gekozen heeft om ermee samen te werken, is die “wachttijd” een keerpunt in haar leven én werk geworden. Dus er is vertrouwen. En nieuwsgierigheid. Ik wens jou dit ook toe.